gh
stringlengths
1
623
ru
stringlengths
1
501
Кхы фу дагадехар хьажал хьо цунна!
Да что еще выдумал!
Хьа а лаьце барт боаккхар.
Поймает, и ну целовать!
— Ба хьай лоӀам ба хьа, Настя, оапаш-м бувц Ӏа.
— Воля твоя, Настя, ты врешь.
— Хьай лоӀам ба хьона, аз оапаш бувцац.
— Воля ваша, не вру.
Со халла цунна кӀалхара яьлар.
Я насилу от него отделалась.
БӀарчча дийнахьа тхоца хилар из.
Целый день с нами так и провозился.
— Фу дувц Ӏа, ма йоахий, цун цаӀ еза а еннай, из цхьаннена бӀарахьожаш а вац?
— Да как же говорят, он влюблен и ни на кого не смотрит?
— Хац сона Ӏа фу дувц, сона-м чӀоагӀа бӀарахьежар из, Таняна, приказчиковгӀар йоӀага а хьежар;
— Не знаю-с, а на меня так уж слишком смотрел, да и на Таню, приказчикову дочь, тоже;
Пашина а, КолбинскигӀар, харц лер хьарам ма дий, цхьаннена халахетар данзар, из аьрдагӀа саг ва!
да и на Пашу колбинскую, да грех сказать, никого не обидел, такой баловник!
— Из тамаш йолаш ма дий!
— Это удивительно!
ЦӀагӀа фу оалаш хоз цунах?
А что в доме про него слышно?
— Барин, оал, дика ва: дика дог долаш, велавенна безаме ва.
— Барин, сказывают, прекрасный: такой добрый, такой веселый.
ЦаӀ во да: мехкарашта тӀехьаада чӀоагӀа безам болаш ва.
Одно не хорошо: за девушками слишком любит гоняться.
Сона хетачох из-м сел во дац: ха дӀаяхача кхетаргва.
Да, по мне, это еще не беда: со временем остепенится.
— Ма чӀоагӀа безам ба са из бӀаргаго! — аьннад Лизас доккха са а даьккха.
— Как бы мне хотелось его видеть! — сказала Лиза со вздохом.
— Фуд укхаза сел хала дар?
— Да что же тут мудреного?
Тугилово вайцигара дӀа гаьна яц, еррига а кхо верст мара: дӀагӀол цу оагӀорахьа хьайна сакъердама е говра тӀахай гӀо: бакъда-кх хьона из хьох кхетаргхилар.
Тугилово от нас недалеко, всего три версты: подите гулять в ту сторону или поезжайте верхом; вы верно встретите его.
Из-м хӀара денна, геттара Ӏуйрийна, аравоал топ а йолаш чарахье.
Он же всякий день, рано поутру, ходит с ружьем на охоту.
— А, мичара, хоза дац.
— Да нет, нехорошо.
Цунна моттаргда со шийна тӀехьаудаш санна.
Он может подумать, что я за ним гоняюсь.
Цу тӀа, тха дай шоайла эгӀазал йолаш а ба, цудухьа са а йиш яц цунца хьоашал тасса…
К тому же отцы наши в ссоре, так и мне все же нельзя будет с ним познакомиться…
Ой, Настя!
Ах, Настя!
Хой хьона фуд?
Знаешь ли что?
Ахархочун йиӀий хӀамаш тӀаювхарья аз!
Наряжусь я крестьянкою!
— Нийса-м даьра да; тӀаювхал Ӏа сома коч, сарафан, майрра дӀагӀол хьо Тугилово; аз дош лу хьона, Берестовна хьо бӀарга ца гуш юсарг ма яц.
— И в самом деле; наденьте толстую рубашку, сарафан, да и ступайте смело в Тугилово; ручаюсь вам, что Берестов уж вас не прозевает.
— Укхазарча тайпара къамаьл де-м сона дика ма хой.
— А по-здешнему я говорить умею прекрасно.
Ой, Настя, хьамсара Настя!
Ах, Настя, милая Настя!
Ма дика дагадеха хӀама да из!
Какая славная выдумка!
— ТӀаккха Лиза Ӏойижа яхай, шийна дагадеха хӀама кхоачашде а лаьрхӀа.
— И Лиза легла спать с намерением непременно исполнить веселое свое предположение.
ШоллагӀча дийнахьа йолаеннай из ший план кхоачашъе, базар тӀара сома кӀада, сийна китайко, цӀаста чопилгаш а эцийта, Настяга гӀо а дайташ кочи сарафани хьа а яккхийта уж тегийта Ӏоховшабаь хиннаб коа мел бола мехкарий, саррахьа барзкъаш кийча хиннад.
На другой же день приступила она к исполнению своего плана, послала купить на базаре толстого полотна, синей китайки и медных пуговок, с помощью Насти скроила себе рубашку и сарафан, засадила за шитье всю девичью, и к вечеру всё было готово.
Лизайна ший керда барзкъаш кизга чу а хьежа зийча хӀанз санна ше иштта хоза цӀаккха хийттаяцар.
Лиза примерила обнову и призналась пред зеркалом, что никогда еще так мила самой себе не казалась.
Цо ший роль ловзаеш, йоддаше корта гонашта нийсса Ӏочу а берзабеш, цул тӀехьагӀа топпарах даьча цискаша санна массехказа корта оагабора, ахархой ӀаьдалагӀа къамаьл дора, арккъал ухаш елар, пхьошаца юхь дӀакъувлар; цу гӀулакха чӀоагӀа раьза яр Настя.
Она повторила свою роль, на ходу низко кланялась и несколько раз потом качала головою, наподобие глиняных котов, говорила на крестьянском наречии, смеялась, закрываясь рукавом, и заслужила полное одобрение Насти.
Цхьа хӀама дар цунна хала долаш: когаш берзан болаш коа гӀолла из дӀайолаелча баьций чӀегӀаша цун боча (нежные) когаш лозабора, хӀаьта гӀуми жагӀеи хеталора цунна шийга лоалургбоацаш.
Одно затрудняло ее: она попробовала было пройти по двору босая, но дерн колол ее нежные ноги, а песок и камушки показались ей нестерпимы.
Настяс цига а гӀо дир цунна: цо Лизай коча ло а баьккха, едда ара бежа Ӏу Трофим волча я яха цунга цу лерагӀ ши маьчи яйта заказ даьд.
Настя и тут ей помогла: она сняла мерку с Лизиной ноги, сбегала в поле к Трофиму-пастуху и заказала ему пару лаптей по той мерке.
ШоллагӀча дийнахьа саи боади вӀашагӀкъастале Лиза набарах сомаяьннай.
На другой день, ни свет ни заря, Лиза уже проснулась.
ЦӀагӀа мел вар тхьайса уллаш хиннав.
Весь дом еще спал.
Настя коанаӀарашка лаьттай бежа Ӏунга хьежаш.
Настя за воротами ожидала пастуха.
ТӀаккха зурма лекхай, юртара доахана Ӏул барски ковна юхе гӀолла доладеннад.
Заиграл рожок, и деревенское стадо потянулось мимо барского двора.
Настяна юхе гӀолла тӀехвоалаш Трофима дӀаеннай цунга зӀамига къоарза маьчаш, цунгара совгӀата ах сом хьа а эцаш.
Трофим, проходя перед Настей, отдал ей маленькие пестрые лапти и получил от нее полтину в награждение.
Лизас тата доацаш ахархочун йиӀий форма тӀа а йийха, Настяна шорттига Мисс Жаксона хьакъехьа ший хьехар а даь, тӀехьашкарча ийча гӀолла ара а яьнна, беша гӀолла едда кхай тӀа яхай.
Лиза тихонько нарядилась крестьянкою, шепотом дала Насте свои наставления касательно мисс Жаксон, вышла на заднее крыльцо и через огород побежала в поле.
Малхбоалехьа Ӏуйре сийрдаяьннаяр, морхий дошо мугӀараш, хеталора малхага сатувсаш йолаш, паччахьа цӀеношка паччахь кхачарга хьежаш санна;
Заря сияла на востоке, и золотые ряды облаков, казалось, ожидали солнца, как царедворцы ожидают государя;
къаьгача сигалено, Ӏуйран цӀенача фево, тхиро, лаьгӀо хьекхача михо, оалхазараша доахача иллеша Лизай кер хьалбузар цхьа ший тайпарча къонача хозалено санна;
ясное небо, утренняя свежесть, роса, ветерок и пение птичек наполняли сердце Лизы младенческой веселостию;
моллагӀа вовзаш саг кхетар кхераш из гӀа боахаш а ца йодаш, гӀетта йодар.
боясь какой-нибудь знакомой встречи, она, казалось, не шла, а летела.
Даь доалахьен доазонна юххерча атагӀа кхоачаш шортагӀа йодар Лиза.
Приближаясь к роще, стоящей на рубеже отцовского владения, Лиза пошла тише.
Уккхаза Алексейга хьежа езаш яр.
Здесь она должна была ожидать Алексея.
Цун дог чӀоагӀа детталора, из сендухьа да хацар цунна; бакъда хӀаьта а ше леладеча гӀулакхех эхь хеташ из хиннаяле а уж хозахетар цунна.
Сердце ее сильно билось, само не зная почему; но боязнь, сопровождающая молодые наши проказы, составляет и главную их прелесть.
АтагӀа баьдеча моттиге дӀачуяьлар.
Лиза вошла в сумрак рощи.
Цига гаьнна дӀахозаш шорх доаллар, хӀаьта цо йоӀага моаршал хетташ санна хеталора.
Глухой, перекатный шум ее приветствовал девушку.
Цун елаенна безаме хилар юхаозаденнадар.
Веселость ее притихла.
КӀезиг-кӀезига доалаш мерзача уйлашка даьлар из.
Мало-помалу предалась она сладкой мечтательности.
Цо уйла йора… бакъда ма дарра кхетадулургдарий сен уйла ю вурийтта шу даьннача йоӀо атагӀа бӀаьстан Ӏуйрийна ялхлагӀча сахьата цхьаь йолаш нийсъелча?
Она думала… но можно ли с точностию определить, о чем думает семнадцатилетняя барышня, одна, в роще, в шестом часу весеннего утра?
Иштта, уйланга а яха йодаш хиннай из шин оагӀорахьа лакха гаьнаш а ягӀаш бодача новкъа, цунга цӀаьхха цхьа хоза жӀали Ӏаьхача.
Итак, она шла, задумавшись, по дороге, осененной с обеих сторон высокими деревьями, как вдруг прекрасная легавая собака залаяла на нее.
Лиза кхераеннай, цунга цӀогӀа иккхад.
Лиза испугалась и закричала.
Цу цхьан ханна цӀогӀа даьннад:
В то же время раздался голос:
«Tout beau, Sbogar, ici…» 4 — тӀаккха кӀотарга тӀехьашкара хьагучаваьннав къоначаьрахь.4 Тубо, сбогар, хьадала… (франц.)
«Tout beau, Sbogar, ici…» 4 и молодой охотник показался из-за кустарника.4 Тубо, Сбогар, сюда… (франц.)
«Кхера ма лелахь, дукха яхарг, — аьннад цо Лизайга, — са жӀали-м латаш дац хьона.
«Небось, милая, — сказал он Лизе, — собака моя не кусается».
Лизай кхераялар дӀа а даьнна цу сахьате цун вӀаштӀехьдаьннад эттача хьалах пайда эца.
Лиза успела уже оправиться от испугу и умела тотчас воспользоваться обстоятельствами.
«А, барин, — аьннад цо, кӀезиг-дукха кхераенна, эхь хеташ йолаш санна кеп а оттаяь, — кхер со: из, гой хьона, мел цӀимхара да; цӀаькха а тӀакхета тарлу».
«Да нет, барин, — сказала она, притворяясь полуиспуганной, полузастенчивой, — боюсь: она, вишь, такая злая; опять кинется».
Алексей (книжка дешачоа вейзав из) кӀирвенна бӀарахьежар къонача ахархочун йоӀа.
Алексей (читатель уже узнал его) между тем пристально глядел на молодую крестьянку.
«Аз дӀанакъайоаккхаргья хьо, нагахьа санна хьо кхере, — аьлар цо цунга, — пурам лой Ӏа сона хьайна уллув а ваьнна дӀава?»
«Я провожу тебя, если ты боишься, — сказал он ей; — ты мне позволишь идти подле себя?»
— «Малав хьона духьале ергьяр? — жоп деннад Лизас, — моллагӀа а ший лоӀам бар де йиш йолаш ма вий, хӀаьта никъ а маьрша ба». — «Мичара я хьо?»
— «А кто те мешает? — отвечала Лиза, — вольному воля, а дорога мирская».— «Откуда ты?»
— «Прилучинера; Василе — аьшкапхьара йоӀ я со, жӀале нускалаш гулде йода со» (Лизай бе доаллар тӀӀирг а теха тускарг).
— «Из Прилучина; я дочь Василья-кузнеца, иду по грибы» (Лиза несла кузовок на веревочке).
«ХӀаьта хьо, барин?
«А ты, барин?
Тугиловскера ва?»
Тугиловский, что ли?»
— «Ва, — жоп деннад Алексейс, — со къонача барина комердинер ва.
— «Так точно, — отвечал Алексей, — я камердинер молодого барина».
Лизайцара гӀулакхаш шийгахьа совле йоацаш цхьатарра хилийта безам бар цун.
Алексею хотелось уравнять их отношения.
Цхьабакъда Лиза цунна дӀабӀара а хьежа елаеннай.
Но Лиза поглядела на него и засмеялась.
«Оапаш бувц Ӏа, — аьннад цо, — сел эгӀаяь-м яц хьона со.
«А лжешь, — сказала она, — не на дуру напал.
Сона-м гу хьо хье барин волга».
Вижу, что ты сам барин».
— «ХӀана хет хьона ишта?»
— «Почему же ты так думаешь?»
— «Доллача хӀамах гу сона».
— «Да по всему».
— ХӀаьта а хӀана?»
— «Однако ж?»
— «Мишта къоасталургвац барини чулела саги?
— «Да как же барина с слугой не распознать?
ТӀадувха барзкъа а кхы тайпа да, кхера а кхыча тайпара кхер, жӀалега а тхо санна кхайкац».
И одет-то не так, и баишь иначе, и собаку-то кличешь не по-нашему».
ТӀехь-тӀехьагӀа дукхагӀа езалора Алексейна Лиза.
Лиза час от часу более нравилась Алексею.
Юртарча хозача йиӀигашца хьакхашта хила Ӏаьмача цун безам хилар из мархӀайолла; цхьабакъда Лиза цунна юхера дӀахо а иккха, цӀимхара йийрза раьза йоацаш дӀаэттача Алексей велавенна вале а, из кхы дӀатӀа ца гӀерташ сецар.
Привыкнув не церемониться с хорошенькими поселянками, он было хотел обнять ее; но Лиза отпрыгнула от него и приняла вдруг на себя такой строгий и холодный вид, что хотя это и рассмешило Алексея, но удержало его от дальнейших покушений.
«Нагахьа санна вай дӀахо йодача хана хьаьший хилийта хьо ловш вале, — аьннад цо цӀенхаштта, — виц ца луш хургва хьо».
«Если вы хотите, чтобы мы были вперед приятелями, — сказала она с важностию, — то не извольте забываться».
— «Хьано Ӏомадаьд хьона?
— «Кто тебя научил этой премудрости? — спросил Алексей, расхохотавшись.
Настенька, са хьаьша, шун барышняй йоӀ-м яц хьона из хьехар даьр?
— Уж не Настенька ли, моя знакомая, не девушка ли барышни вашей?
Гой мишта дӀадарж хьаькъал!»
Вот какими путями распространяется просвещение!»
Лизас кхетадаьд ше яьгалга, хӀаьта а ехаяц.
Лиза почувствовала, что вышла было из своей роли, и тотчас поправилась.
«Со хилац мотт хьона? — аьннад цо, — барски коа со цӀаккха хилац мотт хьона? деррига хеза а бӀаргадайна а я хьона со-м.
«А что думаешь? — сказала она, — разве я и на барском дворе никогда не бываю? небось: всего наслышалась и нагляделась.
ХӀанз иштта хьоца хабар дувцаш латте-м, — аьннад цо, — жӀале нускалаш гулдергдац.
Однако, — продолжала она, — болтая с тобою, грибов не наберешь.
ДӀагӀол хьайна, барин, цу оагӀорахьа, со вокх оагӀорахьа гӀоргья.
Иди-ка ты, барин, в сторону, а я в другую.
Бехк ма баккха…»
Прощения просим…»
Лиза дӀаяха елча, Алексейс кулг хьа а лаьца соцаяьй из.
Лиза хотела удалиться, Алексей удержал ее за руку.
«ЦӀи миштай хьа, са дог?»
«Как тебя зовут, душа моя?»
— «Акулина, — жоп деннад Лизас, ший пӀелгаш Алексея бера хьа а увзадеш, — дӀахецал со, барин; чуяха а ха хиннай сона».
— «Акулиной, — отвечала Лиза, стараясь освободить свои пальцы от руки Алексеевой; — да пусти ж, барин; мне и домой пора».
«Са доттагӀа Акулина, хьа да Василий-аьшкапхьар волча хьоашалгӀа-м воагӀаргва хьона со».
— «Ну, мой друг Акулина, непременно буду в гости к твоему батюшке, к Василью-кузнецу».
— «Фу дувц Ӏа? — цу саххьате духьала яьннай Лиза, хьай Даьла духьа ма веллахь.
— «Что ты? — возразила с живостию Лиза, — ради Христа, не приходи.
АтагӀа цхьаькъа дӀаэтта баринаца къамаьл деш со лаьтталга цӀагӀа дӀахой, сога во хьал хургда: са дас, Василе — аьшкапхьара ювча кхоачаеш еттаргья сона».
Коли дома узнают, что я с барином в роще болтала наедине, то мне беда будет; отец мой, Василий-кузнец, прибьет меня до смерти».
«ЦӀаькха хьо бӀаргаго безам ба са».
— «Да я непременно хочу с тобой опять видеться».
— «Цкъа укхаза хьайоагӀаргья со цӀаькха жӀале нускалаш гулде».
— «Ну я когда-нибудь опять сюда приду за грибами».
— «Маца?»
— «Когда же?»
— «Кхоана а хьашт дале».
— «Да хоть завтра».
— «Хьамсара Акулина, барташ доахаргдар аз хьона, лоархӀавац-кх.
— «Милая Акулина, расцеловал бы тебя, да не смею.
Кхоана йоагӀаргья-кх хьо, укх ханна, иштта яхий Ӏа?
Так завтра, в это время, не правда ли?»
— «Ях, ях».
— «Да, да».
— Оапаш-м бувцаргбац Ӏа сона?»
— «И ты не обманешь меня?»
— «Бувцаргбац».
— «Не обману».